ผู้อ่าน Blognone คงคุ้นเคยกับ "Fennec" หรือชื่ออย่างเป็นทางการคือ Firefox for Mobile ซึ่งปัจจุบันมีบน 2 แพลตฟอร์มคือ Maemo และ Android
เวอร์ชัน Maemo ต้องใช้กับ Nokia N900 เท่านั้น (ซึ่งน้อยคนนักจะมี) ส่วนเวอร์ชันบน Android ก็ต้องการสเปกเครื่องสูงใช่เล่น คือต้องใช้ซีพียู ARMv7 ขึ้นไป, Android 2.0 และพื้นที่ติดตั้งโปรแกรม 17MB (รายชื่อมือถือที่รองรับ)
เผอิญว่าผมเพิ่งได้ Galaxy Tab มาหนึ่งเครื่อง (อ่านรีวิว Galaxy Tab ของ Blognone โดยคุณ winggundamth) เมื่อสเปกเครื่องแรงพอ หน่วยความจำภายในไม่ใช่ปัญหา เลยเป็นโอกาสอันดีในการทดสอบ Firefox for Mobile ตัวล่าสุดคือ 4.0 Beta 3
การติดตั้งไม่ยากอะไร สามารถดาวน์โหลดได้จาก Android Market โดยตรง ขนาดของไฟล์ก็ตามที่ระบุคือ 17MB แต่ในการใช้งานจริงจะต้องใช้พื้นที่เก็บ data อีกจำนวนหนึ่ง ตอนที่ลองใช้ประมาณ 20MB ติดตั้งเสร็จแล้วจะเห็นไอคอนหมาไฟห่อโลกที่คุ้นเคย
เมื่อเปิดโปรแกรมขึ้นมา จะเห็นหน้าเริ่มต้นดังภาพ (เปลี่ยนเป็นหน้าอื่นๆ ได้ตามต้องการ) ประกอบด้วยหน้าที่เคยเปิดคราวก่อน, แท็บจากคอมพิวเตอร์ และแนะนำ Add-ons แบบสุ่ม
ส่วนตอนที่รันโปรแกรมขึ้นมาจริงๆ กินแรมประมาณ 69MB (ดูเหมือนเยอะแต่ก็มากกว่า Android Browser เวอร์ชันของซัมซุงไม่เท่าไร ส่วน Dolphin กินน้อยกว่ามาก)
เมื่อสัมผัสที่ช่อง URL จะพบกับหน้าจอที่ Mozilla เรียกว่า "Awesome Screen" (ล้อกับ Awesome Bar ของ Firefox 3) ประกอบด้วยแท็บย่อยอีก 4 แท็บ
ทดลองเปิดเว็บก็ได้หน้าตาสวยงามดี เรนเดอร์เว็บที่ค่อนข้างซับซ้อนได้สบาย
ส่วน UI ที่ควบคุมการท่องเว็บ จะแอบอยู่ด้านซ้ายและขวาของหน้าจอ ต้องลากหน้าจอไปซ้ายหรือขวาเพื่อเข้าถึงปุ่มเหล่านี้
จากที่ผมทดลองใช้เบราว์เซอร์บนมือถือมาหลายตัว พบว่า "การสลับแท็บ" เป็นเรื่องสำคัญไม่น้อย ถ้าใช้เบราว์เซอร์มาตรฐานของ Android จะต้องกดเมนูเพื่อเปิดหน้าจอ "Windows" แล้วค่อยสลับไปยังหน้าต่าง/แท็บ (แล้วแต่จะเรียก) ที่ต้องการ ซึ่งยากลำบากไม่ใช่เล่น
เบราว์เซอร์บางตัวอย่าง Dolphin จะวางแท็บไว้เหนือ URL Bar แบบเดียวกับเบราว์เซอร์บนเดสก์ท็อป ซึ่งมีข้อดีตรงกดง่ายจิ้มสะดวก แต่ก็มีข้อเสียว่าเสียพื้นที่การแสดงผลที่มีอยู่แล้วน้อยนิด สำหรับ Firefox ใช้การวางแท็บไว้ด้านข้าง ต้องเลื่อนซ้ายเพื่อแสดงแท็บ อาจจะไม่สะดวกเท่า Dolphin แต่แก้ปัญหาเรื่องการแสดงผลได้เป็นอย่างดี
ส่วนปุ่มด้านขวามือไม่ค่อยมีเรื่องใช้มากนัก (ปุ่มจะค่อยๆ เพิ่มขึ้นตาม Add-ons ที่ติดตั้ง) และผมเจอปัญหาว่าปุ่ม Back กดถอยได้ทีละขั้น ไม่มี dropdown แสดงประวัติการท่องเว็บของแท็บนี้ให้ดูเหมือนกับ Firefox รุ่นเต็ม
ถ้าเอียงเครื่องเพื่อเล่นเว็บในแนวนอน แท็บจะล้นมาเป็นสองแถวดังภาพ
การตัดคำภาษาไทยทำได้ดีมาก ลองเทียบกับ Firefox (ซ้าย) และเบราว์เซอร์ของ Android 2.2 (ขวา) ซึ่งยังไม่ตัดคำ (ล่าสุดได้ข่าวว่า 2.3 ตัดแล้ว)
อย่างไรก็ตามผมพบว่า Firefox เรนเดอร์รูปภาพไม่ค่อยสวยครับ โดยเฉพาะภาพแบบ GIF (ตัวอย่างในภาพคือโลโก้ของมติชน อาจจะเล็กไปสักนิด) เราจะต้องซูมให้พอดีขนาดภาพจริงๆ ภาพถึงจะไม่แตก แต่เบราว์เซอร์ของ Android และ Dolphin ไม่มีปัญหานี้
ฟีเจอร์อื่นที่รองรับคือ Geolocation เหมือนกับ Firefox รุ่นเดสก์ท็อป ช่วยให้การท่องเว็บบางแห่ง (เช่น Google Maps รุ่นสำหรับเว็บมือถือ) ให้ประสบการณ์ที่ดีมากขึ้น
แต่ฟีเจอร์ที่ขาดไปก็คือ Flash และปลั๊กอินทุกชนิด ซึ่งทาง Mozilla บอกว่ายังไม่รองรับในขณะนี้ แม้ว่าผมจะใช้ Flash บนเบราว์เซอร์ตัวอื่นๆ ได้ก็ตาม
ถ้ากดที่ไอคอนของเว็บไซต์ จะพบกับฟีเจอร์ลับอีกจำนวนหนึ่ง เช่น ค้นหาข้อความ, บันทึกเป็น PDF และแชร์หน้าเว็บ ซึ่งจะไปเรียกเมนู Share ของ Android ขึ้นมาอีกที
กรณีที่คลิกค้างไว้บนลิงก์ จะพบกับเมนูคล้ายๆ กับการคลิกขวาบน Firefox รุ่นเต็ม (รายละเอียดเรื่องการทำงานร่วมกับฟีเจอร์ของ Android อ่านได้จาก Firefox 4 beta 3 for Mobile)
เมื่อกดเข้ามาใน Preferences จะเห็นปุ่มควบคุมที่หน้าตาเหมือนกับ iPhone มากกว่า Android เสียด้วยซ้ำ ในหน้านี้มีแท็บย่อยอีก 4 แท็บ
จุดเด่นของ Firefox for Mobile อยู่ที่ Firefox Sync ช่วยให้เราสามารถย้ายแท็บจากเดสก์ท็อปมายังมือถือได้ง่าย จากที่ทดลองใช้แล้วก็สะดวกจริงตามที่โฆษณา (ต้องรอดูว่าเบราว์เซอร์ Android จะซิงก์กับ Chrome Bookmark ได้เมื่อไร)
ใน Firefox 4.0 Beta 8 และ Firefox for Mobile 4.0 Beta 3 ทาง Mozilla ได้เปลี่ยนวิธีต่อเชื่อมมาเป็นการใส่ key (ลักษณะเดียวกับการแพร์ Bluetooth) แต่ถ้าไม่อยู่หน้าเครื่องหรือยังใช้ Firefox รุ่นเก่ากว่านั้น ก็สามารถใส่ username/password ตามปกติได้ (รายละเอียดเรื่องการซิงก์ อ่านได้จาก Setting up Firefox Sync Just Got a Lot Easier)
การเรนเดอร์เว็บไซต์ส่วนมากทำได้ดีไม่มีปัญหา แต่ก็ไม่ 100% ผมเจอปัญหากับหน้าเว็บของ CNET ทั้งเวอร์ชันมือถือ (ข้อมูลไม่ขึ้น) และเว็บเวอร์ชันเต็ม (แถบที่อยู่ล่างสุดของหน้า โผล่ขึ้นมาขวางกลางจอ) อันนี้เดี๋ยวต้องแจ้งบั๊กไปทาง Mozilla
จุดอ่อนอีกประการของ Firefox for Mobile คือไม่มีระบบ auto search suggest ใน URL Bar เหมือนกับเบราว์เซอร์ของ Android ที่สะดวกมาก ผมไม่แน่ใจว่า Mozilla ไม่อยากทำเอง (เพราะกลัวผูกกับกูเกิล?) หรือยังไม่ได้ทำกันแน่
ส่วนคนที่ชอบฟีเจอร์ซูมหน้าจอแล้วตัดคำให้พอดีกับจอ Firefox for Mobile ยังไม่มีความสามารถนี้ แต่แก้ได้ไม่ยากโดยลง Add-ons ที่ชื่อ Easy Reading (คาดว่าอีกสักพักคงรวมเข้ามาในตัวโปรแกรมหลัก)
สรุป
Firefox for Mobile 4.0 Beta 3 ทำงานได้ดีกว่าที่คาด โหลดหน้าเว็บได้รวดเร็ว แสดงผลสวยงาม เสถียรมาก (เท่าที่ใช้มายังไม่เจอแครช) UI ออกแบบมาได้ดี และในอนาคตคงมี Add-ons ที่เป็นประโยชน์เพิ่มขึ้นอีกมาก
แต่เนื่องจากยังไม่ใช่รุ่นสมบูรณ์ ก็ยังมีปัญหาบ้างตามที่กล่าวไปแล้ว คือ ไม่รองรับ Flash, ยังไม่มี text reflow, ไม่มี auto search suggest และการเปิดโปรแกรมจะช้าอยู่บ้าง (คงเป็นข้อจำกัดของ Gecko ทุกตัว)
ผมอ่านในแผนของ Mozilla จะออก Beta 4 ตามมา คาดว่าตัวเต็มจะออกพร้อม Firefox 4.0 รุ่นจริง สรุปว่าถ้ามือถือใครสามารถรันได้ ก็เป็นอีกทางเลือกที่น่าสนใจบน Android ครับ ผมใช้แล้วชอบมากกว่า Dolphin หรือ Opera Mobile นะ