ข่าวเด่นประจำสัปดาห์ ไมโครซอฟท์ประกาศเข้าซื้อโนเกีย 7.2 พันล้านเหรียญสหรัฐ บทความนี้เป็นการเก็บรายละเอียดการซื้อกิจการ + บทวิเคราะห์แบบเร่งด่วนนะครับ
อย่างแรกสุดเลยต้องย้ำก่อนว่า ไมโครซอฟท์ไม่ได้ซื้อโนเกียหมดทั้งบริษัท ซื้อเฉพาะส่วนมือถือเท่านั้น โนเกียยังอยู่ไม่หายไปไหนในฐานะบริษัทอิสระ เพียงแต่จะไปทำอย่างอื่นที่ไม่ใช่มือถือแทนเท่านั้นเอง
ไมโครซอฟท์อธิบายเรื่องการซื้อกิจการรอบนี้ไว้ค่อนข้างละเอียด มีสไลด์ประกอบอย่างดี ผมแปะสไลด์เวอร์ชันเต็มไว้ด้วยจะได้อ้างอิงกันง่ายๆ ส่วนรูปที่ใช้ประกอบบทความจะคัดมาเฉพาะสไลด์สำคัญๆ เท่านั้น
เริ่มต้นเราต้องมาดูรายละเอียดของ "ข้อตกลง" (หรือดีล) ที่ว่านี้ก่อนว่า ทั้งสองบริษัทตกลงอะไรกันบ้าง
จากสไลด์จะเห็นว่า ประเด็นหลักคือไมโครซอฟท์ซื้อหน่วยธุรกิจโทรศัพท์ (phone business) ของโนเกียเท่านั้น
สิ่งที่โนเกียเหลืออยู่ก็ตามที่ผมไฮไลท์สีเหลืองไว้ ได้แก่
ในสไลด์ไม่ได้บอกไว้ชัด แต่โนเกียยังคงความเป็นเจ้าของ "แบรนด์" ของตัวเองไว้อยู่เช่นเดิม ไมโครซอฟท์ไม่ได้สิทธิทำสมาร์ทโฟนใต้แบรนด์โนเกีย (เรื่องแบรนด์จะกล่าวถึงต่อไป)
งานนี้นอกจากไมโครซอฟท์จะได้ธุรกิจมือถือที่เป็นหัวใจสำคัญแล้ว ก็ยังได้
ข้อตกลงครั้งนี้มีมูลค่ารวมตามตัวเลขในสไลด์ (แปลงเป็นดอลลาร์คือ 7.2 พันล้านดอลลาร์) โดยแยกส่วนการตีมูลค่าเป็นเรื่องของแผนกมือถือ และทรัพย์สินทางปัญญา
ในแง่โครงสร้างการบริหาร โนเกียจะยกธุรกิจมือถือทั้งหมดเข้ามาเป็นฝ่ายใหม่ของไมโครซอฟท์เลย พนักงานทั้งหมดในฝ่ายนี้จำนวน 32,000 คนจะโอนมาเป็นพนักงานของไมโครซอฟท์ (อย่าลืมว่าบริษัทโนเกียยังมีอยู่นะครับ) และผู้บริหารของโนเกียที่เห็นตามภาพก็จะกลายมาเป็นผู้บริหารของไมโครซอฟท์
ไมโครซอฟท์จะเรียกฝ่ายของโนเกียเดิมว่าเป็นฝ่าย "Devices" โดย Stephen Elop จะมาเป็นหัวหน้าของฝ่ายนี้ด้วย (รายงานตรงต่อ Steve Ballmer) ส่วนฝั่งของโนเกียจะเปลี่ยนตัวซีอีโอเป็น Risto Siilasmaa ประธานบอร์ดของโนเกียนั่งแทนไปพลางๆ ก่อน (แล้วหาซีอีโอตัวจริงต่อไป)
จากภาพ Risto Siilasmaa คือคนซ้ายมือ ตามมาด้วยผู้มีส่วนเกี่ยวข้องสำคัญคือ Steve Ballmer และ Stephen Elop
ลูกน้องเก่าของ Elop จะเข้ามาเป็นผู้บริหารของไมโครซอฟท์ และยังเป็นลูกน้องของ Elop ต่อไปดังเดิม
แต่ไมโครซอฟท์เองก็มีฝ่ายฮาร์ดแวร์อยู่แล้ว (Devices and Studios ที่คุมโดย Julie Larson-Green อดีตหัวหน้าทีมวินโดวส์) ในเบื้องต้นจะแยกกันบริหารไปก่อน แต่ Julie Larson-Green จะต้องรายงานตรงต่อ Elop แทน
เมื่อการควบกิจการใกล้เสร็จสิ้น (ผ่านกระบวนการอนุมัติของหน่วยงานภาครัฐแล้ว) ไมโครซอฟท์จะยุบสองฝ่ายนี้รวมกันเป็นฝ่ายใหม่ในอนาคต (ไว้ว่ากันอีกครั้ง)
ข้อมูลส่วนนี้นำมาจาก Steve Ballmer email to Microsoft employees on Nokia Devices & Services acquisition
เรื่องแบรนด์ "โนเกีย" ยังน่าสับสนพอสมควรครับ เรื่องนี้อธิบายเป็นตัวเล็กๆ ไว้ในสไลด์
แบบสรุปๆ ก็คือ
อันนี้จะเหมือนกับ Lenovo ได้สิทธิแปะตรา IBM ต่อไปพักหนึ่ง และได้แบรนด์ ThinkPad เป็นสิทธิขาด
ไมโครซอฟท์อธิบายไว้ตามสไลด์ โดยเหตุผลหลักคือ 2 ข้อแรกครับ Accelerate Phone Share และ Strengthen Overall Opportunity
เริ่มจากส่วนแรกคือ Phone ก่อน
อันนี้คงไม่ต้องอธิบายอะไรกันมากเพราะโนเกียก็อยู่ในสภาพกึ่งเมืองขึ้นของไมโครซอฟท์มาได้ 2 ปีกว่าๆ แล้ว (นับตั้งแต่ช่วงต้นปี 2011) ยุทธศาสตร์ของไมโครซอฟท์นั้นชัดเจนว่าจะยังผลักดัน Windows Phone ต่อไป ยอดขายก็เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ (แม้ส่วนแบ่งตลาดยังไม่เยอะ) แต่ก็ชนะ BlackBerry ขึ้นมาเป็นขั้วที่สามได้อย่างชัดเจน
ในแง่ของแบรนด์ก็ชัดเจนในหมู่คนทั่วไปว่า Windows Phone = Nokia ตรงไปตรงมามาก
แต่ไมโครซอฟท์ก็ไม่ได้มองแค่มือถืออย่างเดียว ยังมองไปถึงเทคโนโลยีอื่นๆ ของโนเกีย เช่น กล้อง การสื่อสาร ฯลฯ รวมถึง form factor ใหม่ๆ ของอุปกรณ์พกพาในอนาคตด้วย ซึ่งกิจการฮาร์ดแวร์ของโนเกียตอบโจทย์อันนี้ได้
ส่วนที่สองคือ Strengthen Overall Opportunity เป็นเรื่องของโอกาสใหม่ๆ หลังการควบกิจการ
สังเกตจุดที่ผมวงไว้ในสไลด์นะครับ ไมโครซอฟท์เน้นย้ำคำว่า "devices" และ "services" มาก
ถ้าย้อนไปเปิดดูข่าวเก่า ไมโครซอฟท์ปรับโครงสร้างองค์กรครั้งใหญ่ ยุบหน่วยธุรกิจทั้งหมดเข้าด้วยกัน เน้นการประสานงานที่ดีขึ้น วิสัยทัศน์ใหม่ของไมโครซอฟท์คือ
Going forward, our strategy will focus on creating a family of devices and services for individuals and businesses that empower people around the globe at home, at work and on the go, for the activities they value most.
อันนี้ชัดเจนมากว่าการซื้อโนเกีย ตอบสนองเรื่อง devices จังๆ และมีเรื่อง services มาเกี่ยวข้องด้วยในส่วนของ HERE (geospatial) ตามที่ไฮไลท์สีไว้
สไลด์นี้ไมโครซอฟท์ขยายความในประเด็น "services"
ย้ำอีกรอบว่าไมโครซอฟท์ไม่ได้ซื้อ HERE แต่ขอสิทธิการใช้งานแทน ช่วยให้ไมโครซอฟท์มีทางเลือกในการนำข้อมูลจาก HERE ไปผสมผสานกับแหล่งข้อมูลอื่นๆ (เช่น อาจเป็น Tom Tom/Tele Atlas หรือพวก MapQuest ก็ได้) ส่วนโนเกียก็ยังคงสิทธิการนำ HERE ไปขายให้คนอื่นๆ ได้ดังเดิม ซึ่งน่าจะส่งผลไปถึงธุรกิจใหม่ๆ ของโนเกียในอนาคต (เช่น Nokia Connected Driving ที่เพิ่งเปิดตัว)
สไลด์นี้พูดถึง "devices" กับ "services" ว่าจะช่วยเสริมกันได้อย่างไร ไมโครซอฟท์อธิบายว่าในยุค consumerization of IT ผู้ใช้นั้นใช้อุปกรณ์เดียวกันทั้งที่บ้านและที่ทำงาน (ย้อนกลับไปอ่านวิสัยทัศน์ของไมโครซอฟท์อีกรอบ)
สไลด์นี้ต่อจากสไลด์ข้างต้น อธิบายว่าการซื้อโนเกียนั้นช่วยการันตีอนาคตของ Windows Phone ระบบปฏิบัติการมือถือที่ใหญ่เป็นอันดับ 3 (เชียวนะ)
จุดสำคัญในสไลด์คือคำว่า first party hardware โดยอธิบายว่าโมเดลการทำโทรศัพท์แบบ OEM อย่างเดียวนั้นแพงเกินไปสำหรับอุตสาหกรรมนี้
ไมโครซอฟท์ได้อะไรจากธุรกิจฮาร์ดแวร์ของโนเกียบ้าง? ในสไลด์อธิบายไว้ครบถ้วนดี แต่ผมอยากเน้นประเด็นที่คนไม่ค่อยให้ความสนใจนัก (แต่สำคัญไม่แพ้กัน)
ตัวเลขที่ไมโครซอฟท์ประกาศคือ รายได้ของไมโครซอฟท์จะเพิ่มขึ้นทันที 14.9 พันล้านยูโร โดยคิดจาก 50% ของรายได้โนเกียทั้งบริษัทในปี 2012 (เพราะไม่ได้ซื้อทั้งบริษัท)
เรื่องไมโครซอฟท์-โนเกีย ต้องย้อนไปดูข้อตกลงเมื่อปี 2011 เพราะทั้งสองบริษัทนี้มีข้อตกลงเรื่องการใช้งาน Windows Phone ร่วมกันอยู่แล้ว (อายุสัญญา 5 ปีในช่วงแรก และเจรจาต่อในอีก 5 ปีหลัง)
จากสไลด์ ไมโครซอฟท์อธิบายว่าภายใต้สัญญาฉบับเดิม ไมโครซอฟท์จะได้เงินจากโนเกียเป็นค่า license การใช้ Windows Phone น้อยกว่า 10 ดอลลาร์ต่อเครื่อง โดยที่ไมโครซอฟท์ต้องจ่ายค่าวิจัย-พัฒนา-การตลาดให้
เมื่อเทียบกับสัญญาฉบับใหม่แล้ว ไมโครซอฟท์จะมีรายได้จากการขายมือถือของโนเกียประมาณ 40 ดอลลาร์ต่อเครื่อง (มากกว่าเห็นๆ) โดยที่ได้ประโยชน์เรื่องการพัฒนาที่เชื่อมกับฮาร์ดแวร์ของโนเกียเพิ่มเข้ามา และการตลาดก็จะได้เจาะจงมากขึ้น
ในวงสีแดง ไมโครซอฟท์ประเมินว่าจะคุ้มทุนในแง่การดำเนินงาน (operating income breakeven) ถ้าขายมือถือ smart device ได้มากกว่า 50 ล้านเครื่อง (เข้าใจว่าเป็นตัวเลขต่อปี)
ประเมินโอกาสตลาด เวอร์ชันไมโครซอฟท์ประเมินเอง
ปี 2018 โลกเราน่าจะมีสมาร์ทโฟนขายออกไป 1.7 พันล้านเครื่อง ไมโครซอฟท์หวังส่วนแบ่งตลาด 15% (ตัวเลขล่าสุดของ Gartner บอกว่า Windows Phone มี 3.3%, ComScore บอก 3.1%)
ไมโครซอฟท์ประเมินว่าจะมีรายรับ (revenue) จากการนี้ 45 พันล้านดอลลาร์ ถ้าคิดอัตราส่วนกำไรแบบหยาบๆ 10% ก็จะมีกำไร 4.5 พันล้านดอลลาร์ เกินครึ่งของเงินที่จ่ายออกไปแล้ว
สไลด์นี้น่าสนใจเพราะเป็นการประเมินความคุ้มค่าเรื่องสิทธิบัตร โดยรวมๆ แล้วสรุปได้ว่า การที่ไมโครซอฟท์ได้สิทธิใช้งานสิทธิบัตรของโนเกีย + สิทธิบัตรเดิมของไมโครซอฟท์เอง + สิทธิบัตรที่ไมโครซอฟท์เคยไปตกลงกับชาวบ้านไว้ (ชื่อตามสีเหลือง) ทำให้ไมโครซอฟท์มีสิทธิบัตรด้านอุปกรณ์พกพาในมือเป็นจำนวนมาก และถ้าตีเฉลี่ยออกมาเป็นต้นทุนแล้ว ไมโครซอฟท์จะมีต้นทุนด้านสิทธิบัตรถูกกว่าคู่แข่งอย่างมาก
ขั้นต่อไป ไมโครซอฟท์จะต้องยื่นเอกสารขออนุมัติการซื้อกิจการในหลายๆ ประเทศ ตามกฎระเบียบในแต่ละประเทศที่โนเกียทำธุรกิจอยู่ คาดว่ากระบวนการทางเอกสารทั้งหมดจะแล้วเสร็จในช่วงต้นปี 2014
ไมโครซอฟท์คาดว่าดีลนี้จะผ่านการอนุมัติโดยเร็ว เพราะช่วยลดการผูกขาดตลาดของแอปเปิล-กูเกิลในภาพรวม นอกจากนี้ไมโครซอฟท์ยังการันตีว่าจะทำงานร่วมกับพาร์ทเนอร์ฮาร์ดแวร์รายอื่นๆ ในธุรกิจ Windows-Windows Phone ต่อไปดังเดิม
สุดท้ายก็จบลงด้วยว่า ผู้บริโภคจะได้ประโยชน์เพราะมีการแข่งขันมากขึ้น
ผมออกตัวก่อนว่ายังนึกไม่ค่อยออกถี่ถ้วนเท่าไรนะครับ เบื้องต้นเท่าที่ทำได้ก็ตามนี้
โดยสรุปแล้ว การซื้อกิจการรอบนี้น่าจะทำให้ไมโครซอฟท์เข้มแข็งขึ้นมากในแง่ devices และเป็นจิ๊กซอสำคัญให้ไมโครซอฟท์เปลี่ยนผ่านไปสู่ยุคใหม่
ไมโครซอฟท์ยุคใหม่
ซีอีโอคนใหม่ของไมโครซอฟท์ต้องมือถึงมากๆ ในการผลักดันองค์กรใหญ่ขนาดนี้ให้เดินหน้าไปได้ โดยส่วนตัวแล้วผมยังไม่ค่อยมั่นใจนักว่า Stephen Elop จะได้เป็นซีอีโอ และน่าจะจำกัดบทบาทของตัวเองในการคุมเฉพาะฝ่าย Device มากกว่า (ผมเอนเอียงไปทางซีอีโอคนนอก) แต่เรื่องนี้อะไรก็เกิดขึ้นได้ ดังนั้นก็ไม่กล้าฟันธงครับว่า Elop จะได้นั่งเก้าอี้ซีอีโอหรือเปล่า อันนี้ต้องรอดูกันต่อไปอีกไม่ช้าไม่นานครับ