XCOM: Enemy Unknown เป็นเกมแนววางแผนการรบแบบผลัดฝั่งเดิน (อาจจินตนาการว่ามันคือ Civilization ที่มีแต่ยูนิตรบอย่างเดียวก็ได้) โดยเราได้รับหน้าที่พาทหารชั้นยอดจำนวนหนึ่งหมู่ ออกไปเผชิญหน้ากับเหล่าสัตว์ประหลาดต่างดาวที่มาบุกโลกโดยไม่ให้เราตั้งตัว
แต่ใช่ว่าเราจะมีหน้าที่ชี้เป็นชี้ตายหมู่ทหารเท่านั้น เพราะเมื่อจบกิจกรรมภาคสนามแล้ว เรายังต้องคอยบริหารจัดการทรัพยากรที่มีอยู่มาสร้างอาวุธยุทโธปกรณ์ใหม่ๆ ควบคู่ไปกับการรักษาระดับสัมพันธ์ทางการทูตทั่วโลก เพื่อให้พิสูจน์ตัวเองว่ามีความสามารถในการดำรงตำแหน่งผู้บังคับบัญชาหน่วยรบต่อไปด้วย
คำเตือน: บทความต่อไปนี้อาจมีภาพหรือเนื้อหาที่ไม่เหมาะสมด้านความรุนแรง ผู้อ่านที่มีอายุน้อยกว่า 17 ปีควรได้รับคำแนะนำ
แต่ก่อนที่จะไปเจาะลึกกับตัวเกม ประวัติของเกมนี้ก็ยาวนานและน่าสนใจไม่แพ้กัน
กว่าจะมาเป็น XCOM: Enemy Unknown ในวันนี้ มันเคยถูกสร้างเป็นเกมบน DOS และ Amiga มาก่อนในปี 1994 ภายใต้ชื่อ UFO: Enemy Unknown โดยสตูดิโอ MicroProse (สตูดิโอเดียวกับที่สร้าง Civilization I และ II) ตัวเกมได้รับความนิยมอย่างถล่มทลายจนออกภาคต่อ X-COM: Terror from the Deep ในปีถัดมา หลังจากเว้นว่างหนึ่งปีซีรีย์นี้ก็กลายเป็นไตรภาคด้วยการออก X-COM: Apocalypse ในปี 1997 ครับ
สามภาคแรกในซีรีย์นี้ประสบความสำเร็จอย่างงดงามมาก แต่ระบบการเล่นกลับแทบไม่แตกต่างจากภาคแรกเลย คือเป็นเกมแนววางแผนการรบแบบผลัดฝั่งเดินมาโดยตลอด การฉีกแนวในปี 1998 ด้วยภาค X-COM: Interceptor จึงทำให้ซีรีย์นี้คว้าน้ำเหลวเป็นครั้งแรก เหตุการณ์ยิ่งเลวร้ายลงไปอีกเมื่อ MicroProse ถูกซื้อโดย Hasbro Interactive ในปีนั้นเอง การเปลี่ยนเจ้าของใหม่ทำให้เกมในซีรีย์ที่ออกตามมาอีก 2 เกมได้รับความนิยมดิ่งเหวอย่างกู่ไม่กลับ ส่วนอีกเกมที่กำลังพัฒนาให้กลับมาเข้ารูปเข้ารอยดั่งเช่นภาคแรก ก็มีอันต้องแท้งกะทันหันจากการปิดตัวลงของ Hasbro Interactive แล้วชื่อเสียงของซีรีย์นี้ก็ค่อยๆ เลือนหายไปในช่วงต้นทศวรรษที่ 2000 ครับ
จนกระทั่งสตูดิโอ Firaxis Games (สตูดิโอเดียวกับที่สร้าง Civilization III, IV, V ...) จัดการรีบูทซีรีย์นี้ได้สำเร็จในปี 2012 เป็น XCOM: Enemy Unknown ที่จะพูดถึงในวันนี้ครับ
2015 เป็นปีที่ชาวโลกรู้ตัวว่าไม่ได้อยู่อย่างโดดเดี่ยวในจักรวาลอีกต่อไป สภานานาชาติจึงได้จัดตั้งกองกำลังต่อต้านสิ่งมีชีวิตต่างดาว (Extraterrestrial Combat Unit หรือที่ย่อได้ว่า XCOM) มารับมือการโจมตีที่คาดไม่ถึงนี้
ฐานทัพ XCOM ถูกซ่อนไว้อย่างมิดชิดใต้พื้นดินในที่รกร้างห่างไกล แต่ก็มีประสิทธิภาพที่จะออกปฏิบัติการได้ทั่วทุกมุมโลก ด้วยเครื่อง Skyranger ที่สามารถบรรทุกทหารได้ถึงคราวละ 6 คน
ในฐานะผู้บังคับบัญชาหน่วย XCOM เราจึงต้องร่วมมือกับ Bradford ผู้คุมศูนย์บัญชาการ Dr. Shen นายช่างใหญ่ และ Dr. Vahlen หัวหน้านักวิทยาศาสตร์ เพื่อให้โลกรอดจากมหันตภัยที่เดินทางมาไกลหลายร้อยปีแสง
XCOM: Enemy Unknown เป็นเกมที่เน้นการวางแผนรบภาคสนามของหมู่ทหารเป็นหลัก เมื่อเราตรวจจับกิจกรรมของมนุษย์ต่างดาวได้ ก็ถึงเวลาที่จะส่งทหารออกไปจัดการ
ในแต่ละภารกิจ เราสามารถเลือกจัดหมู่ทหารลงภาคสนามอย่างไรก็ได้ ซึ่งทหารแต่ละคนจะมีความสามารถพิเศษเฉพาะทางแตกต่างกันไปตามกลุ่มที่สังกัด ซึ่งได้แก่
ส่วนที่ทำได้ค่อนข้างสมจริงคือ "ความรู้สึกกลัวตาย" ของทหารที่ลงภาคสนาม หากโชคร้ายหน่อย พวกเขาสามารถถูกฆ่าได้ภายในนัดเดียว นั่นทำให้ที่กำบังเป็นสิ่งจำเป็นมากสำหรับเกมนี้
ในหนึ่งตา ทหารแต่ละนายจะสามารถเคลื่อนที่ได้ 2 ครั้ง (แสดงขอบเขตด้วยเส้นสีส้ม) หรือเคลื่อนที่เพียง 1 ครั้ง (แสดงขอบเขตด้วยเส้นสีฟ้า) แล้วเลือกกระทำการอื่นตาม เช่น เล็งยิงศัตรู บรรจุกระสุนปืน หรือหมอบต่ำเพื่อเพิ่มโอกาสรอด
การสูญเสียกำลังพลในสนามรบ ไม่เพียงแต่จะทำให้ยิ่งเสียเปรียบศัตรูแล้ว มันยังส่งผลถึงกำลังใจของเพื่อนทหารอีกด้วย บางนายถึงขั้นขวัญหนีดีฝ่อจนยิงใส่พวกเดียวกันแล้ววิ่งเข้าหากับดักก็มี
หากมัวแต่กังวลเรื่องความตายก็คงเป็นทหารที่ดีไม่ได้ เพราะการจู่โจมที่ดีคือการป้องกันที่ดี การกระจายกำลังคุมตำแหน่งจึงเป็นสิ่งสำคัญ ต้องรู้จักสร้างกับดักและการล่าถอย หากบุ่มบ่ามบุกเข้าไปไม่ดูตาม้าตาเรือ อาจเจอสถานการณ์ที่ตกเป็นรองเพราะกำลังพลน้อยกว่าได้
ความสวยงามหลากหลายของการจัดฉากและสถานที่เป็นสิ่งที่น่าทึ่งมาก เราจะได้เผชิญการสู้รบทั้งในป่าลึก ร้านอาหารฟาสต์ฟู้ด ออฟฟิศกลางเมือง ชานชาลารถไฟ สะพานแขวนที่ถูกยิงขาด และที่ขาดไม่ได้ ภายในยานอวกาศที่ผู้บุกรุกบินมาโจมตีเรา
เมื่อเสร็จสิ้นภารกิจ ทหารบางนายจะได้รับการเลื่อนขั้น นั่นหมายถึงการได้รับความสามารถใหม่ๆ ที่จะช่วยให้รอดชีวิตได้นานขึ้นในสนามรบอันโหดร้ายแห่งนี้ และแม้ว่ายศพันเอก (colonel) นั้นดูเหมือนเป็นหนทางที่ยาวไกล แต่การส่งกำลังพลออกไปปฏิบัติภารกิจที่ดีนั้น ต้องอย่าลืมพาน้องใหม่ไปด้วย เพราะทหารที่บาดเจ็บอาจต้องนอนพักในห้องพยาบาลนานหลายสัปดาห์
ชื่อเล่นของทหารไม่ใช่สิ่งที่เกมยอมให้ตั้งเองในตอนแรก แต่ทหารนายหนึ่งจะได้รับชื่อเล่นเมื่ออยู่รอดจากภารกิจต่างๆ มามากพอ ชื่อเล่นที่ถูกตั้งให้พวกเขานั้น เกี่ยวพันความบ้าระห่ำที่เกิดขึ้นในสนามรบไม่มากก็น้อย
ยามศึกเรารบ ยามสงบเราเตรียมพร้อม นี่ไม่ใช่คำพูดที่เกินจริงเลยเมื่ออยู่ในฐานทัพ XCOM ที่นี่เวลาทุกวินาทีมีค่ามหาศาล
การวิจัยแม้จะดูว่าเป็นสิ่งที่ให้อะไรกลับมาเป็นรูปธรรมน้อยที่สุด แต่มันก็จำเป็นสำหรับการวางรากฐานให้เทคโนโลยีใหม่ๆ เกิดขึ้นตามมา
ด้วยความซาดิสม์ของเกม หัวข้อวิจัยสำคัญๆ หลายอย่าง สามารถร่นระยะเวลาลงได้ด้วยการจับเป็นมนุษย์ต่างดาวมาสอบปากคำ โดยการจะจับเป็นมนุษย์ต่างดาวได้นั้น ต้องอาศัยปืนช๊อตไฟฟ้าที่มีรัศมีการยิงสั้นมากจนเรียกได้ว่าไม่ต่างจากการวิ่งเข้าชาร์จแล้วจับใส่กุญแจมือ
งานวิจัยอาจถูกมองว่าแบ่งได้หลักๆ 3 สายดังนี้
แต่ความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ ย่อมไม่สามารถอยู่อย่างโดดเดี่ยวถ้าขาดวิศวกรรม โรงงานนี้จะเปลี่ยนความฝันให้เป็นความจริง อาวุธต่างๆ สามารถสั่งสร้างได้ที่นี่
ไม่เพียงเท่านั้น วิศวกรบางคนยังหัวใส แฮกรีดความสามารถของอุปกรณ์ต่างๆ ไปจนถึงขีดสุดได้อีกด้วย ไม่ว่าจะเป็นเครื่องมือแพทย์ที่ดีขึ้น ปืนที่บรรจุกระสุนได้ทีละมากๆ ไปจนถึงดาวเทียมที่เกือบล่องหนจากเรดาร์
อย่างไรก็ตาม โรงงานนี้ก็ไม่ได้มหัศจรรย์จนสร้างสรรค์สิ่งต่างๆ ได้ในพริบตาเสียทีเดียว ของชิ้นใหญ่ๆ บางอย่างก็ต้องใช้เวลาสร้างนานพอสมควร อย่าลืมวางแผนให้ของออกมาเสร็จทันใช้ แต่ก็ไม่ค้างสต๊อกนานเกินไปจนเหมือนต้นทุนจม
สุดท้ายอย่าลืมรักษาความสัมพันธ์ทางการทูตไว้ให้ดี แต่ละประเทศก็ต้องการให้มีดาวเทียมคอยสอดส่องน่านฟ้า แต่บางครั้งก็มีเหตุการณ์มนุษย์ต่างดาวลงมาลักพาตัวผู้คนพร้อมกันมากถึง 3 แห่ง แน่นอนว่าเราไปช่วยทันเพียง 1 ก่อนตัดสินใจครั้งใหญ่ อย่าลืมกลับมาดูแผนที่นี้อีกทีว่าตกลงแล้วควรไปช่วยประเทศไหนดี ประเทศไหนที่ยังรับได้กับการไม่ยื่นมือเข้าไปช่วยเหลือ
เพราะเมื่อไหร่ที่แปดประเทศมีขีดสีแดงขึ้นเต็มห้า ก็เตรียมบอกลาโลกมนุษย์ได้เลยครับ
XCOM: Enemy Unknown ทำให้ผมรู้สึกว่ากำลังสวมบทเป็น Nick Fury ผู้บังคับบัญชาหน่วย S.H.I.E.L.D. ใน The Avengers เพียงแต่ว่างานนี้ไม่มีเหล่ายอดมนุษย์ (?) ในสังกัดเท่านั้น
ก็ถือว่าเป็นประสบการณ์ที่แปลกดีครับ เครียดตลอดเวลา ในสนามรบก็เครียดว่าจะพาทหารไปตายหรือเปล่า พองานเสร็จกลับมาฐานก็เครียดว่าเมื่อไหร่อาวุธชิ้นถัดไปจะวิจัยเสร็จ ดาวเทียมที่ส่งเข้าวงโคจรเรียบร้อยหรือยัง ตกใจทุกครั้งเมื่อเสียงไซเรนดังพร้อมรายงานการบุกของมนุษย์ต่างดาวรอบใหม่
หากอยากลองนั่งเก้าอี้ผู้บังคับบัญชาในยามสงคราม เกมนี้ไม่ทำให้ผิดหวังแน่นอนครับ
ป.ล. ใน Civilization V: Brave New World ก็มียูนิตชื่อว่า XCOM Squad ด้วย น่าสนใจว่า Civilization: Beyond Earth ที่กำลังจะออกเร็วๆ นี้จะพาเนื้อเรื่องของทั้ง 2 ซีรีย์มาบรรจบกันหรือไม่